Mayana Itöiz ilustratzaile euskalduna Eisner sarietarako hautagaien artean dago. Will Eisner Sariak (ingelesez: Will Eisner Comic Industry Awards), ezagunagoak Eisner Sariak bezala, urtero komiki egileak saritzen dituzte, aurreko urtean AEBetako merkatuan agertutako lanei errepaso eginez.
Mayana Baionan jaio zen 1978 urtean eta Toulouseko Arte Ederren Eskola Nazionalean burutu zituen ikasketak 2002 urtean, eta ondoren, batez ere haur eta gazteen ilustrazioaren arloan jardun du.
Eisner sarirako izendapena Wilfrid Lupano gidoilariarekin batera egindako Le Loup en slip lanarengatik iritsi zaio, Dargaudek argitaratua eta Astronave argitaletxeak gaztelaniara eta katalanera ere itzulia El lobo en calzoncillos eta Els Calçotets Del Llop bezala. Zorterik onena opa diogu Mayanari!
Ermuko Ezekiel Etxebarria literatura sariak irabazlea du, Marc Armspach, Marko. Marrazkilari lapurtarrak lortu du aurtengo XII. edizioa Indiara bidaia izeneko komiki liburuarekin.
Ermuko liburutegian euskaraz gehien irakurritako liburuaren egilea saritu egiten da Ezekiel Etxebarria izeneko sariaren bitartez. Liburuaren egilea omentzeaz gain, liburutegiko irakurleek zeharka sari bat ematen dute. Irakurleen eta idazlearen arteko loturak sendotzeko modu interesgarri bat da.
MARKO (Ermuko Udalaren webetik hartutako irudia)
Indiara bidaia Harriet argitaletxeak kaleratu zuen 2016. urtean. Jatorrizko edizioa, frantsesez, Bamboo etxeak kaleratu zuen eta Harriet argitaletxeak euskarara itzuli zuen liburua, atzerriko merkatuetan komikiak argitaratzen dituzten euskal autoreak berreskuratzeko maiz duen politikari jarraituz. Komikiak arrakasta handia izan du, salmenten aldetik, sari honek ondo erakusten duen bezala. Badira Harrieten katalogoan Markoren beste komiki batzuk ere:
Txinara bidaia / gidoia, Beka ; marrazkiak, Marko
Autobusa berriro bera gabe abiatu zen egunekoa / gidoia, Beka ; marrazkiak, Marko ; margoak, Maëla Cosson
Neska hura hegan hasi zen eguna / gidoia, Beka ; marrazkiak, Marko
Liburu guztietan Marko da alde grafikoaren arduraduna, Escaich Bertrand etaCaroline Roquesbestalde, gidoiak sinatzen dituzte Beka izenpean.
Marko Uztaritzen bizi den marrazkilari profesionala da, duela 30 urtetik, eta hainbat liburu eta komiki sortu ditu dagoeneko bai euskaraz eta frantsesez.
Txalapartak jakinarazi duenez Antzara Eguna komikiaren bigarren edizioa kalean da. Bestalde, katalanez, galegoz eta gaztelanizz ere argitaratua izan da. Berri ona euskal komikigintzarentzat!
“Horiekin batera, politikari lekeitiarraren beste ezaugarri ezezagunago batzuk ere jaso ditu komiki honek, adiskide eta mediku hurbila, txantxazalea, irakurle amorratua eta euskaltzale petoa ere izan baitzen. Horrela, Adur Larreak eta Harkaitz Canok fikzioaren bidez lortu dute Santi Brouarden bizitzaren eta heriotzaren hariak biltzea, ekinbide publikoa eta bizitza pribatua jostea, iragana eta oraina lotzea, garai baten kontaketa bizia marrazteko.
1984ko azaroaren 20an, Santi Brouard tiroz hil zuten bere pediatria kontsultan. Julian Sancristobal Espainiako estatuko Segurtasun idazkariak agindua eta dirua eman zion Rafael Masa poliziari, eta horrek Luis Morcillori eta Rafael Sanchez Ocañari ordaindu zien hilketagatik. Brouarden heriotzak zirrara handia eragin zuen Euskal Herrian. HASI alderdiko lehendakaria, HBko mahai nazionaleko kidea, Bilboko alkateordea, parlamentaria, mediku pediatra… Bere karisma eta konpromisoagatik, Euskal Herriko hainbat familia politikotan itzal handia izan zuen Brouardek”.
Melissa Morin 1988an jaio zen Baionan. Arte aplikatuen ikasketak egin ondoren, Nantesko Pivaut eskolan grafista prestakuntza jaso eta moda-diseinatzaile bihurtu zen. Maxime Simoens, Jean Claude Jitrois edo Barbara Rihl moda-diseinatzaileekin egin du lan bereziki. Gaur egun Parisen bizi da.
28 urterekin, karrera aldatzea erabaki du, eta komikigintzari ekin dio. Clotilde Bruneau gidoilariarekin batera Céphéide, Glenatek kaleratu duen proiektua, sortu berri du. Momentuz hau da kaleratu duen komiki bakarra.
Komikiak duen unitaterik txikiena da bineta . Bineta, “narrazio-pakete” bat da, espazio-denboraren irudi piktografikorik minimoena eta bata bestearen ondoren kateatuz sekuentziak eraikitzen dira, era horretan, sekuentziaz sekuentzia, komikia egiteko. Irudiz osatutako narrazio-sekuentzia bat baita bederatzigarren artearen maiz erabiltzen den definiziotariko bat.
Binetek, hortaz, euren kideekin duten harremetan oinarritzen dute esanahia. Hala ere testuingurutik aterata ere badute interesik, bigarren bizitza bat balute bezala eta artikulu honetan lupa bineta bakar baten gainean jarriko dugu lehendabizi, gero edizio ezberdinetan jaso dituen aldaerak aztertzeko.
Aukeratu dugun bineta, aurten zendu den Uderzok marraztu zuen Pilote aldizkarirako 1962 urtean, eta istorioa osoa 1964an argitaratu zen albumean, Le Combat des chefs titulupean. Euskaraz lehendabiziko edizioa Iñaki Beobidek kaleratu zuen 1975 urtean Buruzagien burruka izenburuarekin. Eta aukeratu dugun bineta album horretako 13. orrialdean beheko aldean agertzen den bineta da, Asuranceturix koblakaria, Panoramix sendatzeko ahaleginetan, kantatzen hasten denean.
Salvat, 2013
Iñaki Beobide, 1976
Orion, 2004
Salvat, 2009
Hachette, 2004
Elkar, 1991
Baina lupa binetan jarri dugunez irakurketa arin batean oharkabean pasatzen diren era askotako elementuak aurki ditzakegu. Komiki hizkuntzarenak bere-bereak diran osagaiak ageri dira.
Uderzok koblakaria ozen kantatuz marraztu du eta ondoan, marrazkiaren esan nahia osatzeko testuak eta ZEINU BEREZIAK erabili ditu, komiki irakurketan trebatutako edozeinek behar bezala interpretatuko dituenak.
Elementu grafiko bereziak
Badira bineta honetan hainbat elementu grafiko interesgarri: kantaren testuaren ondoan, globoaren barnean, pentagrama bat. Normalean trakets kantatutako abesti bat adierazteko pentagrama modu irregularrean irudikatzen da.
Pentagrama dardaratia doinu txar baten ikurra
Asuranzeturixek eskumako eskuarekin arpa zelta bat jotzen du eta musikariaren baldartasuna azpimarratzeko, dorpetasuna adierazten duten onomatopeia pare bat erabili ditu marrazkilariak: Clong! Cling!. Clong eta Cling ez dira erritmoa edo musikaltasuna adierazten duten hotsak, kontrakoa baizik.
Clong! Cling! Kolpatze baldarrak arritmia adierazten du
Ahotsaren indarra adierazteko Uderzok hiru marratxo marraztu ditu Asuranzeturixen aho aurrean.
Begi itxiek konzentrazioa adierazten dute, hiru marratxoek ahotsaren indarra
Baina oraindik ere askoz indartsuagoak dira binetaz kanpotik, aurkako aldetik, norbaitek jaurtitzen dituen algara marrak, eta marrak onomatopeia indartsuen artean kokaturik daudenez, binetaren zati handi bat betetzen dute. Algara zeinuek abeslariaren patetismoa are gehiago nabarmentzen dute.
Baina Asurazenturixen ahotsaren gainetik askoz indartsuagoak dira publikoaren barre- algarak eta publikoaren ahotsen indarra adierazten dituzten marratxoak
Asuranceturix, Estitxutik Benitora
Arestian aipatutako zeinu grafikoek sarri nazioartean onartutako esanahia dute, adibidez, musikaltasuna adierazteko erabiltzen den pentagrama . Beste sinbolo grafiko batzuek, berriz, herrialde bakoitzari egokitzen diote formatua. Onomatopeiak, esaterako, hizkuntza bakoitzaren ezaugarrietara egokitzen dira.
Baina, hala ere, badira hizkuntza berean garai ezberdinetan edizioz edizio aldatzen joan diren onomatopeiak. Euskal algararen onomatopeia, urteak igaro ahala aldatuz joan da. Iñaki Beobideren 1976ko edizioan HA, HA, HA, HO, HO, HO, Elkarren 1991eko edizioan JA JAJA, JO, JO, JO eta azkenin Salvateko 2013koan KAR, KAR KAR.
Baina kantak ere egokitu egin dira, herrialdeen arabera eta baita urteen poderioz egoera ezberdin eta garai bakoitzeko modak jarraituz. Asuracenturixek euskaraz kantatzeko aukeratu dituen kantak hauek dira:
binetako kanta Estitxu abeslariak 1973an sortu zuen: Goazen ikastolara. Ikastolak antolatzen ari ziren garaietan osatu zen abestia. Iñaki Beobidekabestiak zuen esanahi sinbolikoagatik erabili zuen komikian. Estitxuren jatorrizko bertsioa ez dugu aurkitu baina hemen duzue haren ilobak, Naia Roblesek egin duen bertsioa.
binetako kantaren estrofa laburra, Euskal Pizkundea kantakoa da. Benito Lertxundiren Euskal PizkundeaOro laño mee batek… diskatik aterata dago. 1974 urteko binilozko diskaren B aldeko lehen kanta gaur Benitoren errepertorioan hain famatua ez izan arren, seguruenik gustukoa izan zuen Joxemari Azurmendi itzultzaileak, Asterixeko albumerako aukeratu baitzuen. Hemen daukazue 1974ko bertsioa.
binetako kantak gaur ez du aurkezpenik behar, euskal kantutegiko izar nagusietako bat baita. Baldorba1996eko Hitaz oroit diskan agertu zen eta Ramon Iriartek, itzulpen berriaren arduradunak, ez zuen dudarik izan Asuranzeturix koblakariaren ahotan abesti ezaguna jartzeko.
Intxaurrondo Kultur Etxetik dator notizia. LUCIO URTUBIA, bizitza borrokan binetaz bineta erakusketari hasiera emango diote martxoaren 10ean, 18: 30ean.Gerezi-garaia da 2017an Belatz egile nafarrak sortu zuen eleberri grafikoaren izena, Urtubiaren biografia jasotzen zuena. Jose Torre eta Kike Infame dira erakusketaren komisarioak, eta komikia sortzeko prozesua zelakoa izan zen bertan ikusgai izango da martxoaren 26ra arte.
Solasaldia
Erakusketa borobiltzeko, inaugurazio egunean , 19: 00etan, nobela grafikoari buruzko solasaldi bat gidatuko du Igor Leturia komiki adituak, egilearekin batera.
Eta filma ere bai.
Erakusketaren azken egunean, martxoaren 26an, Lucio filmaren proiekzioa izango da, 19: 00etan, eta Jon Garañok dinamizatuko duen emanaldi osteko mahai-inguruan Jose Mari Goenaga (zuzendaria) eta Xabier Berzosa (ekoizlea) entzuteko aukera izango da.
Aurreko post batean Angulemako euskal egileen hitzorduak aipatu genituen. Guztiak han izan zirela ziurta dezakegu, eta ziurta dezakegu ere betiko giro onean joan zela Angulemako jaialdiaren 47. edizioa.
Aritz TruebaBujan komikiaren ilustratzailea Akileosen standean aurkitu genuen eta gertu, Harriet etxeko hiru mosketariak (denak batentzat eta bat guztientzat!), Harriet, Alex eta Garluk, La Honte et l’Oubli albumaren sinaketan. Ez genuen Dani Fano harrapatu Rackham editionseko standean, … eta amaitzeko, Erresistentziaren Museoaren baitan lanean ibili ziren Marko eta Iñaki Holgado. Argazkian euren komikiaren gidoilaria izan den Jean-Yves Le Naour histolariarekin daude.
1
2
3
Erakusketen maila beti bezala izugarria izan zen. Bat aipatzekotan Lewis Trodheimen erakusketa APARTA aipatu behar dugu. Ezin baino hobeto antolatua, oso modu fresko eta originalean aurkeztua eta edukinen aldetik aparta.
Ostiral iluntzerako La Giraffe tabernan urteroko zita jarrita zegoen. La Giraffe bihurtu zen berriz ere euskal komikiaren ZERO GUNEA ordu batzuetarako. Handik igaro ziren guztiak ez dira post honetan kabitzen…
Urtarrilaren 30ean nazioartean den Komiki Jaildi handienetako batek, Angulemako komiki jaialdiak, ateak zabalduko ditu. Bertan izango dira komiki sinaketan Euskal Herritik joandako hainbat egile .
Orain arte konfirmatu ahal izan ditugunak hauek dira, baina badakigu agian gehiago ere Angulemak izango direla. Eguneratuz joango gara informazioa:
Hamarkada bat bukatu da eta balantzeak egiteko garai aproposa da. Euskal komikiarentzat XXI mendekoaren bigarrena irabazitako hamarkada izan dela lasai asko ziurta dezakegu . Inoiz baino biziagoa eta inoiz baino oparoagoa… hemen dugu euskal komikigintza.
Frogak
Hemen beheko grafikoan dago froga nagusia, komiki ekoizpen-datuak. Argi eta garbi erakusten du grafikoak 10eko hamarkadaren hasieratik goranzko joera bat eman dela eta gailurra itxi dugun urtean kokatzen dela.
Datu orokorrak kontuan hartzen baditugu diferentzia ez da makala. 2000-2009 tartean 63 komiki argitaratu baziran, azken hamarkadan 179 izan dira.
Ekoizpen- eredua erabat aldatu da. XX. mendeko lehen komikiek, aurreko tendentziei eutsiz, irakurle gazteenen konplizitatea bilatzen zuten, hala ere, Internet eta joku elektronikoen konpetentzia areagotuz joan zen neurrian, komikiek ozta-ozta manten zezaketen aurreko garaietako irakurlegoa. Gaur eguneko komiki gehienek irakurle heldua dute helburu, baina, hala eta guztiz ere, azken urteetan balantza orekatuz joan da, eta eskaparateetan ume eta gazteei zuzendutako komiki interesgarriak gero eta ugariagoak dira. Horixe dugu komiki-kultura etorkizunean bizirik mantentzeko formulan datu garrantzitsu bat.
XXIeko lehen hamarkadako ekoizpen-eredua badu beste diferentzia nabarmen bat. Liburutegi publikoetarako egiten zen erosketa sistemari esker editoreek komiki salmenta kopuru konkretu bat ziurtatzen zuten (Euskarri Orokorra izeneko formularen bitartez). Eta formulak izan zezakeen alde positiborik, baina alde labainkorragorik ere. Editoreek euren produktuak merkaturatzeko baino, liburutegi sarean kokatzeko helburuarekin baino ez sortzearen arriskuaz ari gara. Gerta zitekeen adibidez serie europear klasiko bateko album solte bakar bat kaleratzea, eta seriea publikatzen jarraitzeko asmorik izan gabe.
Gaur aldiz estrategia berri bat dago komikigintzari laguntzeko sortu den formulan. Irudi sorkuntzarako Eusko Jaurlaritzak duela hiru urte martxan jarri zituen diru-laguntzetan adibidez. Kasu honetan dirulaguntzek komikiaren egilea saritzen dute, baina argitaletxe baten babespean dauden proiektuek sendotasun bat erakutsi behar dute, sortzen den produktua behar bezala merkaturatuko dela ziurtatuz. Estrategia berri honek eman du emaitza onik eta badira Euskal Herrian sortutako komikiak nazioartera zabaldu direnak.
Baina laguntzak motor konplexuago baten pieza bat besterik ez dira. Beste piezak, inportanteenak, argitaletxeak, egileak eta irakurleak dira.
Eta motor baten funtzionamendu onerako pieza guztiak behar bezala sinkronizaturik eta urindaturik joan behar dira, euskal komikigintzaren motorrak aurretik dituen kilometroak eta kilometroak, hamarkadak eta hamarkadan ibiltzen segitzeko.
Patrice Ordas komiki-gidoigilea atzo hil zen 68 urte zituelarik.
SOS Lusitania komikia aurkeztera etorri zen Patrice OrdasParrapean Egunetara 2016an
Nobelagile eta komiki gidoigile oparoa izan zen Patrice, batez ere komiki historikoaren alorrean nabarmendu zena. Berrogeitik gora dira komikietara egokitu zituen gidoiak eta batez ere L’Ambulance 13 seriearekin lortu zuen arrakasta. Euskaraz Harriet etxearen eskutik agertu zen SOS Lusitania albuma 2016an, eta Patricek Manini eta Cothiasekin batera sinatu zuen gidoia. Patrice Ordas ezagutzeko aukera izan genuen Parrapean Egunetara komikia aurkeztera etorri zenean. Goian Bego Patrice.
