Beste bi hizkuntzatan argitaratu dute Alex Machok, Garlukek eta Harrietek sortutako Lotsa eta ahaztea komikia. Oraingoan, danieraz eta nederlanderaz plazaratu da E-voke eta Dark Dragoon Books argitaletxeen eskutik.
Komikeritik zorionik beroena hiru egile handiei!
Pandemia osteko Haur-Gazte Komikigintzak (HGK aurrerantzean) marka berriak ezarri ditu. Helduen eta gazteen komikien arteko mugak batzuetan lausoak diren arren, ondorengo zenbaketa egin dugu: 2022an argitaratu ziren komikien erdiak HGKa izan ziren ; 2023an guztira %66 izatera iritsi dira.
Gorakadaren arrazoiak, alde batetik, 2020ko artikuluan aipatu genituenak dira. Orain orduko lerro nagusiak mantendu eta sendotu egin dira: Astiberri, Harriet, Bang eta beste argitaletxe batzuek pandemia aurrean sortutako serieak mantendu eta zabaldu dituzte. Bestalde, Harrietek ate berri bat zabaldu dio euskal komikiari: mangarena. Manga da gaur egun, nazioartean, orain baita Euskal Herrian ere, komiki-motarik arrakastatsuena.
Astiberrik etxeko txikientzat pentsatuta dagoen Txikiberri atala zabaldu zuen eta bere hiru serieak mantendu, eta titulu berriekin hornitu ditu: Claude eta Morino (2 ale), Uxio (2 ale) eta, batez ere, Biga (8 ale). Horrez gainera, serie berri bati hasiera eman dio: Patti eta inurriak (ale bakarra momentuz).
Serietatik at, Piqo-Piqo eta Indotxinako erraldoi izugarria osagai nagusiak fantasia eta abenturak dituen komiki dibertigarria kaleratu du, hori ere txikientzat egokia.
Baina Astiberrik argitaratu duen titulu bakar bat aukeratu beharko bagenu, seguruenik Txangoan txiripaz izango litzateke. Guztiz gomendagarria da Josephine Mark alemaniarraren lana, gaitzaren gaia ausardiaz eta modu oso-oso dibertigarrian jorratzen duena. Lanak Max und Moritz saria lortu zuen Erlangeneko 2022ko komiki jaialdian.
Halako gaiak jorratzen dituzten lanak gero eta sarriago ikusten dira haur eta gazte komikien esparruan. Raina Telgemeieren adibidea hor dugu: irakurle gazteei zuzendutako eleberri grafiko gehienek zientzia fikzioaren eta fantasiaren tradizioetara jo behar badute ere, Telgemeierrek frogatu du memoriak haurrentzat helduentzat bezain erakargarriak direla.
Bartzelonako Bang argitaletxeak Superpatata seriearekin ekinean dabil. Seriak 10 titulu ditu dagoeneko (pandemian ostean 10.a, Erdi Arora bidaia, eta horrez gainera, Superpatata seriean jatorria eta bere zenbatze propioa duen azpiserie bati hasiera eman diote: Nahaspila kosmikoa. Bi ale argitaratu dira dagoeneko: Bare erregearen itzulera eta Bare erregearen mendekua.
Aipatutako komikigintzak badu ukitu fresko eta lotsagabe bat. Jordi Bayarriren lanek eduki “pedagogikoagoa” eta serioagoa daukate, zientzilarien biografiak komikien bitartez azaltzea baita bere xedea. Ikaselkar argitaratzailearen izenak berak pistak ematen baitizkigu Bayarriren lanak ikasgeletara eramateko aproposak direla azaltzeko. Azken errepasoa egin genuenetik Bayarrik beste lau titulu gehitu ditu bere zerrenda pertsonalera, euskaraz argitaratzen duten egileen artean emankorrenetakoa bihurtu delarik. Bere lau liburuak hauek dira: Ada Lovelace, zenbakien liluratzailea; Einstein, jauzi kuantikoa; Mary Anning, herensuge-ehiztaria; eta Pasteur, mikrobioen iraultza.
Ikastolen Elkartea/Xabiroik Haur Besoetako sailaren 3. alea kaleratu zuen 2022an: Itsasoan urak handi. Ale berriak etorriko dira datozen urteetan, Unai Iturriagak eta Sanvik Lolita eta HBren istorioak bizi-bizirik mantentzen baitituzte Xabiroi aldizkariaren orrietan. Arranotxu, euskal gerlari mitikoaren abenturak eta desbenturak ere pandemia osteko lehen urtean barre -edo irribarre- egiteko aukera eman zigun. Sasi artean Elgeta album egokia izan daiteke irakurle gazte, zein helduentzat.
Nerabe-gazte-helduen arteko marra lausoan kokatu daitezke ere komiki hauek: Basolatik berri onik ez eta Surflaria.
Bitxia iruditu zaigu Frantziako Hachette argitaletxeak euskaraz argitaratzea erabaki izana. Ahizpak seriearen 6 ale argitaratu ditu dagoeneko. Lyon inguruko Bamboo argitaletxea da seriearen jabea eta, Frantzian, 18 titulu argitaratu ditu dagoeneko. Orain EITBk komikian oinarritutako marrazki bizidunen eskubideak erosi ditu eta haurren edukiei lekua egiteko sortu zen 3Kluba komunitate digitalean jarri ditu ikusgai (sakatu hemen webgunera joateko):
Estrategia askoz borobilagoa, mundu mailako komikiak dituen neurriak kontuan izanda, euskal komikiarentzat bide berriak eta propioak zabaltzea da. Japonieratik euskarara zuzenean hainbat manga ekarri dituen Kabe argitaletxearen adibidea dugu, edo helduen komikien esparruan oso interesgarria da Farmazia Beltzak egin duen bidea, Zerocalcareren lanak gaztelaniaren aurretik italieratik euskara ekarriz.
Kabe Harrietek 2022an mangak argitaratzeko sortu zuen zigilua da. Eta hauxe da haur-gazte komikigintzak azken hiru urteetan izan dugun jauzirik handiena.
Baina Kabe aipatu aurretik, gogoratu dezagun Harrietek bere katalogoan HGKan jarrita duen arreta berezia. Bere katalogoko titulu gehienak Frantziako plazatik euskarara ekarritako liburuak dira: Ekoline, Dinosauroak, Dortokaren promesa, Lehoi ogroa, Harald eta Ignir-en altxorra.
Kabek, Harrieten mangarako sortu duen zigiluak, guztira lau serie jarri ditu martxan, arrakasta handiz gainera: Tomomi Usuiren Cube Arts, Kinoshitaren Dinosaurs sanctuary -biak hiru alez osatutako bilduma-. Girls’ last tour Tsukumizurena (seriea zabalik dago, eta gaztelaniaz Planeta Comics erraldoiak erosi ditu eskubideak) eta Tabasa Ioriren Heroines game. Azpimarratzekoa da Urnietako argitaletxeak egin duen esfortzua. Editore japoniarrekin harremanak ez ohi dira izaten errazak eta pazientzia, tinkotasuna eta trebetasuna uztartzea beharrezkoa izan da. Kasu batzuetan euskararen edizioa gaztelaniakoaren aurretik joan da, eta bestean euskal edizioa ez da izan gaztelaniazkoaren menpe sortu den produktua.
Erdal komikietan mangak duen garrantzia kontuan izanda, euskal panoraman faltan geneukan elementua zen. Orain komikiaren mapa osatuago bat dugu.
Kabek bere mangak plazaratu zituen garaian, ia aldi berean, X-venture: Gorputza Krisian manga seriea argitaratu zuen Kataluniako Ooso argitaletxeak. Kasu honetan fikzioa helburu pedagogikoarekin erabiltzen da: Koman dagoen Darwin doktorearen gorputzean barrena sartzen dira X-Venturetarrak gaixotasunaren arrazoien bila. Jatorrizko edizioa japonieraz izan bazen ere, Oosok txineratik euskaratu du.
Harriet argitaletxeak Ipurbeltzek 1970 hamarkadan argitaratu zuen bildumatik Iker eta Ixoneren lehen hiru aleak berreskuratu dituela azpimarratu beharra dago. Gregorio Muro, geroago Harriet goitizena hartuko zuen euskal gidoigile emankorrak, marrazkigile eta gidoigile ofizioak ederki uztartzen zekizkiela erakutsi zuen. Iker eta Ixone euskal komikigintzaren historian serie mitikoa izan zen eta, mitologikoa era berean, mitologiaren gaia baita istorio guztien euskarria. Orrazi magikoa euskal egile batek sortutako lehen komiki-liburua izan zen; 1978. urtean argitaratu zen eta, orain, ondoren etorri ziren beste bi tituluekin batera, Gaizkiñe eta Zahagi-urrearekin, argitaratu da edizio oso eta dotore batean. Mikel Murok liburuaren itxura grafikoa eguneratu du, batez ere kolore alorrean, eta emaitza ederra eta gaurkotua eman dio produktuari.
Salvat/Bruñok, bestalde, Asterixen klasikoen bilduma osoa berritzen jarraitzen du. Gainera, bilduma horretara gehitzen diren titulu berriak euskaratzen ari da: Asterix eta grifoa, Latinari zaunka! (hau Idefix txakurrari buruzko azpiserie bezala planteatu berri dute: Idefix eta menderakaitzak) eta Lirio zuria.
Berrargitalpenen atalarekin bukatzeko, Juan Luis Landa eta Joxean Muñozen Irati komikia aipatuko dugu. 90. hamarkadan gaztelaniaz eta frantsesez argitaratu ziren Irati zikloko hiru liburuak. Ereinek euskaraz edizio integral modura argitaratu du orain istorioa. Baina bada kontakizuna luzatzen duen laugarren ale bat ere, eta Irati oso-osorik irakurri nahi duenak 2007an Xabiroik argitaratu zuen albumera jo beharko du.
Ttarttaloren eskutik Desberdinen Kluba eta Ongi etorri Kokoloara kaleratu dira, liburu biak Frantziako plazatik datoz, Rue de Sevres eta Actes Sud etxeetatik. Miren Agur Meabek itzuli ditu biak, egun Elkar-en esku dagoen Ttarttalo argitaletxearen enkarguz.
Ttarttalok argitaratu ditu ere helburu didaktikoa dituzten beste bi titulu: 24 ordu espazioan eta 24 ordu Harri Aroan.
Aitzitik Elkarrek zuzenean plazara eraman du Etxeberria Garro anaien gidoia eta Sanviren marrazkia duen Artxipielagoa komikia. Etxeberria anaiek komiki-gidoien eremuan ibilbide sendoa finkatu dute dagoeneko, eta titulu honekin euren laugarren lana osatu dute. Eta zer esango dugu komikigintzan hamarkada batzuk profesional moduan eman dituen Sanviri buruz.
Berriro ere, gure erreferentziazko bi komiki-aldizkariak aipatuko ditugu.
Irria aldizkaria 2010ean sortu zen. Euren webgunean azaltzen duten bezala “2 eta 8 urte bitarteko haurrei zuzenduriko hilabetekaria da, urtean 10 ale kaleratzen dituena. Aldizkari hau koloretako 44 orriz osaturik dago, eta haurrentzako esanguratsuak diren gaiak jorratzen ditu hilero”. Jolasez, ipuinez eta komiki istorioz horniturik dagoen Irria 2024ko urtarril honetan 131. alera heldu da.
Ikastolen Elkartearen babesagaz argitaratzen den Xabiroi aldizkariak bete du bere hemezortzigarren urteurrena. Aldizkariaren ildo nagusiak argi eta garbiak ezarri zituen aspaldi Dani Fano zuzendariak eta ildo horri darraio kaleratu den azken zenbakiak. Euskal literaturaren izen gorenak komiki-gidoigintzara hurbiltzen ditu Xabiroik eta euskal marrazkilari profesionalekin kontaktuan jartzen ditu.
Balantzea balantzaka
Zalantzarik gabe, haur eta gazteen komikigintzaren une ikusgarrian gaude, bai kantitatearen, bai kalitatearen ikuspegitik. Manga iristearekin batera, ate bat ireki zaie irakurle berriei. Egiaztatuta dago normalean euskaraz irakurtzen ez duten irakurle gazteek manga berrien bila jotzen dutela.
Puntu negatibo bat aipatu beharko bagenu, nazioartean arrakasta duten lanen euskaratzeak daukaten atzerapena izango litzateke, batez ere irakurle gazteen artean sekulako arrakasta duen nerabeen eleberri grafiko berriaren alorrean. Goian aipatu dugun Raina Telgemeierek, adibidez, liburu bakarra dauka euskaraz: Irri egin, Astiberrik 2022an kaleratua. Frantzian eta Espainian hamasei bat komiki baditu argitaratuta (beheko irudietan). Oztopoa, seguruenik, gurea bezalako merkatu murritz batean argitaratzeko halako bestsellerrek dituzten eskubide-prezio altuak izan daiteke. Baina agian komertzialki ere ez du gehiegi merezi ahaleginak. Zer zentzu du aurretik gaztelaniaz irakurri ahal izan diren liburuak euskaratzeak? Edozein kasutan ere, hori argitaletxeek egin behar duten -eta seguruenik egiten duten-hausnarketa da.
Harriet etxeak gonbidatuta eta Frantziako Institutuaren laguntzarekin, Euskal Herrira etorriko da datorren astean Bruno Duhamel egile frantziarra. Bilbo, Gasteiz, Donostia eta Saran aurkezpenak egingo ditu. Harriet argitaletxeak euskaratu ditu bere lanak, eta obra ugari utzi ditu bere atzean. Berarekin Isabelle Sivan izango da, bere bikotea eta azken lanaren gidoigilea.
Solasaldien egutegia hurrengoa da:
Urriak 18 Bilbon 18:00 (Joker)
Urriak 19 Gasteizen 18:00 (Caracola Comics)
Urriak 20 Donostian 19:00 (Intxaurrondoko kultur etxean)
Urriak 21 Sara (ez dakigu lekurik, ez ordurik)
Bruno Duhamel Normandiako herri txiki batean jaio zen 1975ean eta 13 urterekin Parisera bizitzera joan zen. Arte ikasketak egin ondoren 2006an Delcourt eta Vents d’Ouest argitaletxeentzat lehen komiki serieak argitaratu zituen.
Duhamelen lanak euskaraz irakurtzeko aukera paregabea dago, lan sorta zabala argitaratu baitu Urnietako argitaletxeak:
Azaroaren 18 eta 19an HernaniKomik azokaren lehen edizioa ospatuko da. Atsegindegiko aterpean izango den komiki-azokaren inguruan makina bat ekitaldi ospatuko dira. Komiki-aurkezpenak adibidez:
Ostiralean:
18:00 Haur besoetakoa: Unai Iturriaga
eta Alex Sanvicente.
Moderatzailea: Dani Fano
18:30 Laboa. Unai Iturriaga, Harkaitz
Cano, Joseba Larratxe.
Moderatzailea: Iñigo Astiz
19:00 Black is beltza II: Ainhoa.
Susanna Martin.
Moderatzailea: Xabier Etxeberria
22:00
Black is beltza II: Ainhoa filmaren
emanaldia Biterin.
Larunbatean:
18:00 Utzi azalari. Ainara Azpiazu (Axpi).
Moderatzailea: Iratxe Retolaza
18:30 Lurbinttoko ohoinak. Adur Larrea.
Moderatzailea: Iratxe Retolaza
19:00 Sua: Sutagar. Alex Tello; Julen Ribas
Moderatzailea: Mikel Soto
Aurkezpen musikatua. Su Ta Gar
taldekideak bertan egongo dira.
Lehen manga seriea euskaraz
Komiki-uzta eder hau euskaraz ekoiztu den lehen manga seriaren aurkezpenarekin osatuko da. Harriet etxeak labetik atera berri duen Cube Arts bildumaren lehen aleaz ari gara. Irakurle gazte eta nerabeen artean mangak duen indarra eta eragina kontuan izanda, duda barik bultzada handia ematera etorri den seriea dugu Cube Arts, eta gure komikigintzak hutsik zuen espazio bat beteko du. Kontuan hartzeko da adibidez, Europako indartsuena den komiki-merkatuan, Frantziakoan, mangek komiki berrien ekoizpenaren ia erdia osatzen dutela.
Joseph Camino saria
Gaurkotasuneko eta etorkizuneko ikuspegi bat emateaz gain -komikigintzako promesa gazteei Kromikilarien sariak emanez- gure komikiaren ondare historikoa presente izango da Hernanin. Komikigile aitzindariak saritzeko Bilbon sortu zen Joseph Camino saria berpiztu egin da Hernanin. Eta bosgarren saria Hernanin bertan jaiotako egile batek jasoko du: Jon Zabaletak.
Zabaleta gure komikiaren historiaren zutabe nagusietako bat izan da -eta da, oraindik oso aktibo dabilen autorea delako- beraz, larunbat honetan goizeko 12etan ondo merezitako omenaldia jasoko du.
.
Hala ere, bakoitzak bere aldetik eta bere esparruan, eskarmentu handiko egileak dira. Unai Elorriagak SPrako tranbia nobela sarituarekin zabaldu zuen ibilbidea 2000ko hamarkadaren hasieran, eta ordutik hona, ez du etenik izan. Alex Orbe bere aldetik, animazioan hasi zen lanean 90 hamarkadan eta ondoren, haur eta gazteentzako liburuen ilustrazioan, publizitate-kanpainetan eta komikigintzan ibili izan da.
Jarraitu inurriari istorioan Unai Elorriagaren hainbat lanetan agertzen diren literatur konstanteak agertzen dira. Adibidez, mundua –edo idazlearen mundu pertsonala- azaltzeko metaforen bidea aukeratzea.
Ez da metafora hoberik denboraren iragaiteaz, oroitzapenez eta ahanzturaz hitz egiteko, erortzen ari den errota bat baino. Denborak suntsitzen duen memoria da errota. Ikuspegi horretatik poesiatik gertu-gertu kokatu daiteke lana. Fabula zaharren ukitua ere badu komikiak. Langilea eta alferraren arteko kontraste nabarmen bat dabil txirikordatuz doazen bi hari narratibo nagusien artean, baina irakaspenik ez dago bukaeran, edo izatekotan ez da ageriko irakaspen bat. Are gehiago, istorioaren ustekabeko amaieraren ostean, galdera ikur bat geratu zaigu airean.
Elorriagak sortutako pertsonaiak gizatiarrak dira, maitagarriak gehienak, bihozberak. Gaiztoak ez dira gaiztoegiak eta pasarte garratzenak ere, tonu atseginean kontatu dira. Diskurtsoaren samurtasuna indartu egiten du Orberen lan grafikoak: orekatua, garbia, lasaia.
Bestalde, emozioak eta gogo-aldarteak adierazteko pertsonaien aurpegi-adierazpenak eta begiradak modu oso eraginkorrean erabiltzen ditu Orbek. Testu idatziaren gainetik, esan genezake, narrazioaren pisu nagusia marrazkiei dagokiela, orri bakoitzeko testu-kantitatea minimoa baita.
Inurriari jarraituz paseo atsegin bat burutu dugu, alde batetik literaturaren txoko fantasiatsuetan barrena, eta baita gure herri eta geografiako txoko ezagunenetatik zehar.
Komiki sektorean lanean ari diren aktore ezberdinekin mahainguru bi antolatu dituzte Komikiguneko lagunek. Helburua, editore zein argitaletxeen eskutik, EHn komikia zein egoeratan dagoen aztertzea da; bai bertako produkzioa zein kanpotik ekarritakoa.
Abenduaren 14 eta 16an Donostiako Koldo Mitxelena Liburutegiko Aretoan bi solasaldi izango dira. Bi solasaldiok Koldo Mitxelena Liburutegiko Aretoan burutuko dira baina streaming bidez ere jarraitu ahal izango dira. Biak arratsaldeko 19:00tan izango dira.
14ean (asteartea): Harriet argitaletxeko Gregorio Muro komikigile eta editorea, eta Astiberri argitaletxeko bazkidea den Laureano Domínguez editorea izango dira protagonista.
16an (osteguna): Kodai manga argitaletxeko Aitor Sobera, Belleza Infinitaren gidari den Garikoitz Fraga eta Tupust Kolektiboko partaide Paula Estévez izango dira mahaiaren inguruan. Solasaldien aurkezle eta gidaritza lanak Inés Garcíak egingo ditu, Tobacco Days liburu-dendako arduraduna da Inés.
Sorginak eta gazteen kezkak uztartu egiten dira Isaline seriean. Oraingo honetan, Isaline sorgin txikia belar-dendara joan beharra dauka bere amamaren agindua betetzera, izan ere, amamak belarrak behar ditu bere edabeetarako . Frolik lagunarekin batera Isaline belar-dendara doanean, Frolik Isalinez guztiz maiteminduta dagoela jakingo dugu, eta ospatu behar den sorgin-dantzaldira gonbidatzea pentsatu duen arren, ez du ausardiarik gonbitea Isalineri luzatzeko.
9-15 urte bitarteko nerabeentzat pentsatuta dagoen seriea da Isaline, batez ere emakumezko gazteak dira nagusiki egileek erakarri nahi duten publikoa. Bere ezaugarriengatik, manga estilotik gertu dagoen komikia da, eta zehatzago esateko, Shōjo izeneko mangaren adarretik gertuago oraindik. Yllia marrazkilariak eragin horren azalpenak ematen ditu: “gaztetan manga kulturaren zale bihurtu nintzen, Japoniera ikasteraino”. Beraz, askotan euskaraz mangarik ez dagoela esaten dugunean, eta zoritxarrez hala da, manga gaurko gazteek, alde handiz, gehien irakurtzen duten komiki mota delako, ba, esan dezakegu, album europearraren formatuan argitaratutako manga estilotik gertu dauden komikiak baditugula euskaraz. Adibide bat hemen duzue: Isaline.
Komikia jatorriz, Frantzian argitaratu zuen Bamboo argitaletxeak, eta Miel Anjel Elustondok euskaratu ditu L’Hermenier gidoigilearen testuak. 2016 hasi zen argitaletxe donostiarraren eta burgundiarraren arteko harreman emankorra, eta aurreratzean ere, aurten bertan, harreman horren fruitu berriak ezagutuko ditugu.
Irakurle beteranoenek gogoratuko duzue aspaldian komikiak, tebeoak, haurrentzako produktutzat jotzen zirela. Tebeoa, Hego Euskal Herrian zabaldu zen izendapena da, komiki-aldizkaritxo xume eta merke bat izendatzeko erabiltzen zena, gure haurtzaroan edozein herriko kioskoan ogerleko baten truke eros zitekeena. Egungo tebeoaren oinordekoak Xabiroi eta Irria aldizkariak bihurtu dira. Baina orduko argitalpenen aldean kalitate askoz handiagoarekin inprimatzen dira gaurkoak; eta orduan baino askoz gehiago zaintzen da egileen autoretza. Gainera, Xabiroi aldizkariaren kasuan, aldizkaria album formako lan luzeagoak publikatzeko plataforma ere izan daiteke (hauxe izan zen bere garaian Tintin, Spirou, Pilote eta beste aldizkari franko-belgikarrak komikiak kaleratzeko estrategia) .
Euskaraz, Pan-pin, eta ondoren, Kili-kili eta Ipurbeltz tebeoek izan zuten berebiziko garrantzia. Baina 90eko hamarkadaren ondotik, ohiko komikigintzaren gainbehera heldu zen. 90. hamarkadaren bukaeran nazioarte mailan irakurle helduarentzat sortutako produktu “serioa” bihurtu zen komikia, nobela grafikoaren izenpean; komikigintza berriaren olatua atzerapenarekin Euskal Herrira ere heldu zen. Ordurako komikigintzak erabat galdua zuen irakurlego gaztearen estimua; ume eta nerabeak askoz interesatuago baitzeuden bideojokoetan, kontsoletan eta antzeko produktuetan.
Arian-arian , haur-gazteentzako komikiek medioaren etorkizunerako hain garrantzitsua den espazioa berreskuratzen ari dira, 2015 urtetik aurrera, batez ere. Banan-banan, eta alfabetikoki ordenaturik, beherago aurkezten ditugu berpizte horren “errudunak” nortzuk izan diren.
Bilboko argitaletxeak baditu lehen irakurleentzat oso egokiak diren komikiak. Azpimarratzekoa da Waluk seriea. Waluk, klima aldaketara egokitzen ikasi duen hartz polarra da. Istorio samurrak dira Emilio Ruizek sortu dituenak, eta Ana Mirallesek, akuarela teknika trebea ezin baino hobea erabiliz, irudi zoragarrietan moldatu dituenak. Hiru ale argitaratu dira dagoeneko.
Aurten gainera, Astiberrik Txikiberri izeneko bilduma jarri du martxan. Etxeko txikientzat aproposak diren komikiak, katalanetik, galizieratik eta frantsesetik itzultzeari ekin dio, eta ondorengo komiki-serie ezberdinen lehen zenbakiak argitaratu dituzte: Biga 1. Benetan identifikatu gabeko animalia, Uxio eta Claude eta Morino 1. Madarikazioa.
Bartzelonako argitaletxeak Super Patata izeneko seriea argitaratzeari ekin zion duela bi urte, eta dagoeneko serieak hamar titulu argitaratu ditu. Zein baino zein dibertigarriagoak dira Super Patataren abenturak. Lehen irakurleentzat guztiz gomendagarria da seriea, irakurtzeko erraza baita, eta komikiaren egileak, Artur Laperlak, trebeki erabiltzen dakielako marra-arineko irudiak, gainezka egiten dion irudimenak sortarazten diona islatzeko. Serie osoa gure artean aparteko arrakasta izaten ari da.
Euskal egunkaria gure egungo komikigintzaren hiru izar handiren babeslekua da: Antton Olariaga; Patxi Huarte, Zaldieroa ; eta Iñaki Martiarena Otxotorena, Mattin. Lehenengo biek tira komikoaren formatua lantzen dute egunero, Zakilixut eta De Rerum Natura izeneko komiki-sail beteranoetan. Hirugarrenak, Mattinek, Belardo pertsonaiaren istorioak marrazten ditu larunbatero Mantangorri gehigarrian, lehenago Euskaldunon Egunkarian agertu zen (Espainiako “justiziak” komunikabidea itxiarazi zuen arte). Belar-meta bat Belardo izanik, Berriak liburu batean”enfardatu” du: Belardo, ba al zatoz?
Urnietako argitaletxeak haurtzaroaren eta nerabezaroaren arteko adin-tarterako interesgarriak diran hainbat izenburu kaleratu ditu dagoeneko; gehienak Frantzian izandako arrakastaren bermearekin euskarara ekarriak izan dira; eta ez da dudarik, gazteentzat erakargarriak abenturazko edo amodiozko kontakizunak izaten direla gehienetan. Halakoak dira Harald eta Ignir-en altxorra , Isaline: sukaldaritzako sorginkeria, Isaline: Sorginkeri izoztua, Inoiz ez … azken titulu hau, adibidez, Bruno Duhamel komikigilearena dugu. Herriko politikariei, eta baita naturen indarrei, aurre egiteko gai den amama zahar eta itsuaren parabola interesgarria. Urtea bukatzeko, Brunoren azken lana kaleratu du argitaletxeak: #Kontaktuberria.
Baina ezinbesteko liburua, gure ustez, Elefantearen tristura da. Barru-barrura iristen den istorioa, batzuetan gazia, besteetan gozoa, momentu oro sentikorra edo lazgarria; baina, era berean, mezu itxaropentsu eta baikor bat usten digun kontakizuna ere bada. Alderdi grafikotik azterturik, Nina Jacqmin, belgikar marrazkilari gaztearen lana bikaina da. Ikatz-teknika erabiliz, eta koloreei dagokienez, urdinera eta gorrira mugatuz, goibeltasun giro batean biltzen du istorioa. Gure ustez, hamarkadako izenbururik aipagarrienetako bat hauxe da.
Derrigorrez aipatu behar dugu Ipurbeltzen garaietako Miguel Berzosa donostiarraren Mintxo pertsonaia, Harriet argitaletxeak berreskuratu duena. Gaurko umeen artean orduan bezain arrakastatsua izaten segitzen duen umorez betetako liburua. Bruguera etxearen ikutua dute Berzosaren istorioak, baina Mintxoren patua ez da, Bruguera pertsonaien kasuan bezala, aldez aurretik erabakita izaten. Mintxo herrikoia, kuxkuxero eta atsegina dugu, gauzak ondo ateratzen zaizkio batzuetan, beste batzuetan, ordea, ez hainbeste.
Eta aipatu behar da, nola ez, euskal zientzia-fikzioaren generoaren ikur handienetako bat dena, gaurkotu ondoren, berriz ere plazaratua izan zena 2016an, Jon eta Mirka. Komikia nerabezaroaren aurreko irakurleei zuzenduta dagoen arren, duen kalitateagatik edozein adinetako irakurleek gozatzeko modukoa da. Harrieten gidoiaren fantasia, Daniel Redondoren marrazki fina eta zehatzarekin bikain uztartzen dira; seguruenik marrazkilari donostiarraren lan aipagarrienetako bat hauxe da.
Jordi Bayarri egile valentziarra zientzialari ezberdinen bizitzak komikiratzeari ekin zion duela urte batzuk, 2012an zehazki, Galileo Galileiren bizitza komikira eraman zuenean. Euskaraz 2015ean kaleratu zen IkasElkaren eskutik, eta ordurik hona, badira beste sei liburu ondorengo urteetan argitaratuak izan direnak. Galileoren ostean Newton etorri zen, gero Marie Curie, Darwin, Aristoteles eta azkenik, Hipatia. Jordi Bayarriren estiloa arina eta umoretsua izan arren, umeen irakurketarako egokia, ez da horregatik historia eta zientziaren zehaztasunetik urruntzen.
(Luterl taldea)
Euskoman: Izan ala ez izan, komikia 2014ean kaleratu zuen Ondarruko Luterl taldeak. Ioni Artetxe da gidoiaren arduraduna eta Kaiet Bengoetxea marrazkia eta kolorearena, bere aldetik. Superman heroi antiheroikoaren binetak jatorriz Mantangorrin, Berriako gehiagarrian, argitaratu ziren.
(Turko comics)
Buyan komikia euskaraz argitaratzeko, komikiaren egileek Turko Comics izeneko zigilua sortu zuten, eta horrela, 2019an Buyan komikiaren euskarazko edizioa kaleratu zuten. Aritz Truebak irudietara eraman zuen Martin eta Xabier Etxeberria anaiek idatzitako gidoia. Hirurok komiki sendo eta borobil bat osatu dute, abenturaz eta emozioz josirikoa. Fantasia, mitoak eta historia dira Buyan eraikitzeko erabilitako osagai nagusiak; eta noski, eraikinaren porlana Aritzen marra garbiko estilo bizi eta dotorea izan da.
Pendulu baten erregulartasunarekin, urtero-urtero album eder bat uzten joan zaigu Ikastolen Elkartearen babesa duen Xabiroi aldizkariak. Badira 14 urte aldizkaria sortu zela, eta badira 13 kaleratu dituzten albumak. Behean zerrendaturik amaitzear dagoen hamarkadan plazaratu direnak. Gazte, ikasle zein ikasleen gurasoei interesa lekizkiekeen komikiak dira. Gidoiaren eta marrazkiaren kalitatea duten lanak dira, Xabiroi inguruan Euskal Herriko lehen mailako egileak biltzen baitira. Kaleratu berri den azken-azkena, Asisko eta Joseviskyk osatutako bikote artistikoaren lana dugu, Basolatik berri onik ez .
Ermuko liburutegian euskaraz gehien irakurritako liburuaren egilea saritu egiten da Ezekiel Etxebarria izeneko sariaren bitartez. Liburuaren egilea omentzeaz gain, liburutegiko irakurleek zeharka sari bat ematen dute. Irakurleen eta idazlearen arteko loturak sendotzeko modu interesgarri bat da.
Indiara bidaia Harriet argitaletxeak kaleratu zuen 2016. urtean. Jatorrizko edizioa, frantsesez, Bamboo etxeak kaleratu zuen eta Harriet argitaletxeak euskarara itzuli zuen liburua, atzerriko merkatuetan komikiak argitaratzen dituzten euskal autoreak berreskuratzeko maiz duen politikari jarraituz. Komikiak arrakasta handia izan du, salmenten aldetik, sari honek ondo erakusten duen bezala. Badira Harrieten katalogoan Markoren beste komiki batzuk ere:
Txinara bidaia / gidoia, Beka ; marrazkiak, Marko
Autobusa berriro bera gabe abiatu zen egunekoa / gidoia, Beka ; marrazkiak, Marko ; margoak, Maëla Cosson
Neska hura hegan hasi zen eguna / gidoia, Beka ; marrazkiak, Marko
Liburu guztietan Marko da alde grafikoaren arduraduna, Escaich Bertrand eta Caroline Roques bestalde, gidoiak sinatzen dituzte Beka izenpean.
Marko Uztaritzen bizi den marrazkilari profesionala da, duela 30 urtetik, eta hainbat liburu eta komiki sortu ditu dagoeneko bai euskaraz eta frantsesez.
Patrice Ordas komiki-gidoigilea atzo hil zen 68 urte zituelarik.
Nobelagile eta komiki gidoigile oparoa izan zen Patrice, batez ere komiki historikoaren alorrean nabarmendu zena. Berrogeitik gora dira komikietara egokitu zituen gidoiak eta batez ere L’Ambulance 13 seriearekin lortu zuen arrakasta. Euskaraz Harriet etxearen eskutik agertu zen SOS Lusitania albuma 2016an, eta Patricek Manini eta Cothiasekin batera sinatu zuen gidoia. Patrice Ordas ezagutzeko aukera izan genuen Parrapean Egunetara komikia aurkeztera etorri zenean. Goian Bego Patrice.
komikeri 